Cây thuốc Nam quí: Cây Thù lù

[Vương Văn Liêu]

Cây thuốc Nam quí: Cây Thù lù.
Có 2 loại cây Thù lù, mọc hoang khắp nơi trên đất nước ta; Ở ngoai thành Hà Nội cây mọc hoang có nơi thành từng vạt lớn.Trước đây vùng nông thôn hay dùng làm thức ăn cho lợn. Hiện tại tôi thấy nhiều nơi nhân dân dùng làm rau ăn. Tôi cũng đã dùng cây này nấu canh ăn và ăn thấy cũng ngon.
1. Cây Thù lù cái hay còn gọi cây Tầm bóp, Lồng đèn (Physalis angulata L.) thuộc họ Cá Solanaseae. Cây thân thảo, sống 1 năm, cao 50 - 90 cm, phân cành nhiều. Lá mọc so le, hình bầu dục, chia thùy hay nguyên, dài 30 - 35 mm, rộng 20 - 40 mm, có cuống dài chừng 20 cm. Hoa đơn độc ở nách lá, có cuống dài chừng 1 cm. Đài hoa hình chuông, có lông, chẻ ra từ giữa thành 5 thùy. Tràng hoa màu vàng tươi hay trắng nhạt, có loài có điểm những chấm màu tím ở gốc hoa. Đài đồng trưởng bao lấy trái nên có tên trái Lồng đèn. Trái mọng, tròn hay hình trứng, màu xanh khi còn non, đổi sang màu vàng khi chín. Trái chứa nhiều hột nhỏ hình thận, ăn được.
Theo kinh nghiệm y học cổ truyền nước ta cây có vị ngọt, tính bình, có tác dụng lợi tiểu, giải nhiệt, giải độc, tiêu đờm, làm êm dịu cổ họng. Dùng trị viêm họng, khan tiếng, ho khan, ho có đờm đặc, trị tiểu ít, ban đỏ, thủy đậu (trái rạ), bệnh tay chân miệng, cúm gia cầm.
Liều dùng 15 - 30 g cành mang hoa lá khô (tươi 50 - 100 g) sắc uống trong ngày. Dùng 3 - 5 ngày liền. Cây tươi giã đắp trị chàm (eczema). Trị cảm cúm, sốt do siêu vi (sốt xuất huyết, sởi, ban hồng, trái rạ, tay chân miệng…): 50 -100 g cành mang hoa, lá, trái tươi, rửa sạch, giã nát chế nước sôi vào hãm 20 phút để uống ngày 2 - 3 lần, trong 3 ngày liền.
Các nghiên cứu khoa học về dược tính: Theo các nghiên cứu khoa học đã được công bố gần đây , cây này có hoạt tính diệt tế bào trên 5 dòng tế bào ung thư ở người:ung thư gan, ung thư cổ tử cung, ung thư mũi, khí quản, ung thư ruột, ung thư phổi

2.Thù lù đực hay còn gọi là Thù lù nhỏ (Physalis minima) thuộc loại thảo sống hàng năm, cao chừng 40 cm, thân có lông. Lá có phiến dài 2 - 9 cm, rộng 1 - 5 cm, mép có răng thưa, mặt lá có lông mịn, lá có cuống dài 1 - 5 cm. Hoa màu vàng nhạt, nhỏ, tràng có đốm nâu. Trái mọng tròn, chừng 12 - 14 cm, cây cũng có chất chống ung thư.
Theo LY Lê Trần Đức( Trồng hái và dùng cây thuốc tập 3, NXB Nông Nghiệp năm 1987), cây Thù lù đực có tác dụng:
- Cây chữa sưng họng, ho đờm hay mụn lở sưng tấy, bạch đới, đái đục lấy 40- 80 gr thuốc tươi hay hay 15- 30 gr thuốc khô sắc uống.
- Chữa tiểu tiện không thông hay phù thũng: cây thù lù khô cả lá 40 gr, mộc thông, rau mùi mỗi vị 20 sắc uống.
- Chữa ngã trên cao hay bị thương ứ máu dùng Thù lù tươi 80 gr, giã nhỏ chế thêm dấm, vắt lấy nước uống, bã thì đắp chỗ đau.
- Chữa sau khi đẻ sa dạ con, hay lòi dom, nấu cây thù lù xông, ngâm rửa rồi ấn vào.
- Quả Thù lù ăn thì sáng mắt nhẹ mình, người máu nóng sinh mụn nhọt, cùng nam giới tiều tụy, phụ nữ mất máu nên ăn.
Vương Văn Liêu