Tiểu đường 12. Thuốc hạ đường, rượu, và kiêng đường chỉ ăn rau củ qủa gây biến chứng ung thư gan.
I-CẤU TẠO GAN
Trong các cơ quan nội tạng, gan có khối lượng lớn nhất, vượt cả tim, phổi, thận…, với khối lượng trung bình từ 1.1 - 1.8kg có bề dày trung bình khoảng 15 cm . chiếm khoảng 13% trên tổng lượng máu cơ thể.
Gan được phân chia thành 2 thùy (lobe), thùy phải và thùy trái, với khoảng giữa của hai thuỳ nằm hơi chồng mí lên nhau, phân chia gan thành 8 phần nhỏ (segment) dựa vào sự phân phối của các mạch máu trong gan.
Túi mật nằm dưới gan, cùng với các bộ phận của tuyến tụy và ruột. Gan và các cơ quan này phối hợp với nhau để tiêu hóa, hấp thụ và chế biến thức ăn.
Mỗi thùy của gan lại phân ra hàng ngàn đơn vị cấu trúc rất nhỏ, mỗi đơn vị có hình lục giác, rất nhỏ.Tuy rất nhỏ, nhưng mỗi một đơn vị cấu trúc ấy đều có một tĩnh mạch cực nhỏ chạy xuyên qua giữa tâm và cuối cùng tập trung cả về tĩnh mạch gan, là tĩnh mạch đưa máu ra khỏi gan về tim. Vây quanh tĩnh mạch cực nhỏ ở giữa của mỗi đơn vị cấu trúc là hàng trăm tế bào hình khối, được gọi là hepatocyte.
Bên ngoài bề mặt của mỗi đơn vị cấu trúc là những tĩnh mạch, động mạch nhỏ và các ống dẫn đưa các chất lỏng đến và đi. Khi gan hoạt động, các chất dinh dưỡng được thu nạp, các chất thừa bị thải bỏ, và những chế phẩm của gan được đưa vào cơ thể qua các ống dẫn này.
Mạng lưới các “ống dẫn” chuyển tải qua gan mỗi một phút khoảng chừng 1,4 lít máu. như máu chạy qua gan 24 giờ trung bình là 2.000 lít máu! Lượng máu này sau khi đi qua gan cuối cùng được chuyển trở về tim để từ đó được phân phối đi cho các bộ phận khác trong cơ thể.
Gan được bọc quanh bởi một phần vỏ ngoài có rất nhiều dây thần kinh. Lớp vỏ bọc này được gọi tên là Gibson. Tuy nhiên, các tế bào bên trong của gan lại hoàn toàn không có các dây thần kinh cảm giác.Vì vậy, khi gan bị tổn thương chúng ta không có cảm giác đau đớn gì cả.
Chỉ trong trường hợp nào gan bị sưng phồng lớn lên, làm cho lớp vỏ bọc Gibson bị kéo căng ra, chúng ta mới cảm thấy những cơn đau tức hoặc khó chịu ở vị trí của gan. Điều này xảy ra trong một số trường hợp viêm gan cấp tính hoặc khi lá gan sưng lớn vì bị suy tim phải.
II-CHỨC NĂNG GAN :
Gan có hơn 500 chức năng, làm nhiệm vụ chính như một cơ quan thực hiện các phản ứng hóa học, và làm nhiệm vụ như một tuyến tiết ra các hóa chất cho các bộ phận khác sử dụng, và giúp máu đóng cục và phá vỡ các tế bào bị hư hại.
Gan có sự phân biệt là cả một tuyến và một cơ quan.
Là một cơ quan, nó có thể thực hiện các phản ứng hóa học, và như một tuyến, nó tiết ra các hóa chất cho các bộ phận khác của cơ thể sử dụng.
Đặc điểm nổi bật của gan là khả năng tự tái tạo, phát triển các tế bào của chính mình trong trường hợp bị phá huỷ bởi các thương tổn tạm thời hoặc bệnh tật. Tuy nhiên, nếu những thương tổn này liên tục kéo dài, gan có thể sẽ không hồi phục lại chức năng của mình như trước được.
4 nhiệm vụ chính của gan là :
Làm sạch máu .
Tạo ra một chất lỏng tiêu hóa quan trọng gọi là mật.
Lưu trữ năng lượng dưới dạng một loại đường gọi là glycogen.
Tạo ra cholesterol và làm đông máu.
1-Gan làm sạch máu loại bỏ độc tố.
Gan lấy độc tố ra khỏi máu do cơ thể sản xuất hormon, enzyme phá vỡ các thành phần trong thức ăn khi ăn như thịt và các loại hạt.
Một trong những chức năng chính của gan là loại bỏ độc tố khỏi cơ thể bao gồm, nhưng không giới hạn, ô nhiễm, khói và rượu. Nó đạt được điều này thông qua quá trình oxy hóa: men gan và độc tố đốt cháy oxy. Kết quả được kết hợp với các acid amin để các độc tố bị đốt cháy có thể được loại bỏ qua mật hoặc dưới dạng nước tiểu.
Gan cũng làm sạch máu vừa được bổ sung vitamin và khoáng chất trong quá trình tiêu hóa. Sau khi bạn ăn một thứ gì đó, các vitamin, khoáng chất và các chất dinh dưỡng khác từ thức ăn sẽ chuyển từ ruột vào máu, máu có giàu chất dinh dưỡng dừng lại ở gan để chế biến thành những sản phẩm tốt cho các cơ quan nội tạng dùng. Các chất thải xấu không cần thiết được mật dẫn xuống ruột để bài tiết ra ngoài thành phân, còn các chất thải khác cũng theo máu đến thận lọc lại thành nước tiểu.
Nếu vô tình chúng ta ăn thứ gì đó có hại, gan sẽ cố gắng phá vỡ nó và loại bỏ nó khỏi cơ thể.
Gan không chỉ loại bỏ các chất có hại mà còn giúp chống lại nhiễm trùng bằng cách huy động các tế bào Kupffer, một phần của hệ thống đại thực bào. Đại thực bào là các tế bào bạch cầu của hệ miễn dịch tiêu thụ các chất có hại trong cơ thể, chẳng hạn như vi khuẩn. Các tế bào kupffer cư trú đặc biệt trong gan. Chúng tiêu diệt bất kỳ vi khuẩn nào chúng gặp phải và đặc biệt hữu ích khi chống lại nhiễm trùng đường ruột.
2-Gan sản xuất mật .
Trong quá trình tiêu hóa, cơ thể lấy mọi thứ cần từ thức ăn và chất béo là một trong những thứ cơ thể nhận được từ thực phẩm.
Là một tuyến, gan tạo ra 800 đến 1000 mL mật mỗi ngày với sự trợ giúp của túi mật, nằm ngay dưới nó. Chất lỏng màu xanh đậm hoặc vàng này chứa các chất hữu cơ như acid và cholesterol. Nó giúp tiêu hóa chất béo và vitamin trong ruột non, để chuẩn bị cho chúng hấp thụ hoặc loại bỏ.
Mật là một loại nước ép tiêu hóa do gan sản xuất, giúp cơ thể hấp thụ chất béo vào máu. có màu vàng và xanh lá cây được lưu trữ trong túi mật dự trữ dùng để tiêu hóa chất béo.
3-Gan lưu trữ năng lượng Glycogen
Hợp tác với tuyến tụy, gan cân bằng lượng đường trong máu bằng cách chuyển hóa carbohydrate. Gan loại bỏ thêm đường từ máu và lưu trữ dưới dạng glycogen. Ví dụ, khi lượng đường trong máu quá thấp, nó sẽ phá vỡ glycogen được lưu trữ và giải phóng nó trong máu cho đến khi mức đường được bình thường hóa. Nếu lượng đường trong máu cao, gan sẽ hấp thụ glucose để đáp ứng với insulin.
Gan cũng giúp cơ thể sử dụng carbohydrate (carbs), một thành phần quan trọng khác trong thực phẩm. Carbohydrate được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm, chẳng hạn như bánh mì, trái cây, rau củ quả và sữa. Cơ thể phân hủy hầu hết các carbs thành một loại đường gọi là glucose, đây là nguồn nhiên liệu chính cho các tế bào. Glucose được lưu trữ trong gan được gọi là glycogen.
Khi cơ thể cần tăng năng lượng nhanh chóng hoặc khi mức đường huyết của một người giảm, gan sẽ phân hủy glycogen và giải phóng glucose vào máu.
4-Gan tạo ra cholesterol và giúp đông máu :
Gan có tác dụng trong việc tạo ra cholesterol, triglycerid từ đường dư thừa trong thực phẩm và mật lại có nhiệm vụ phá hủy những chất béo xấu.
Gan giúp đông máu khi bị chảy máu, gan sẽ vỡ những hoạt chất trong thuốc cho cơ thể sử dụng.
Khác hẳn với tất cả những cơ quan khác, gan là cơ quan duy nhất trong cơ thể nhận đến hai nguồn cung cấp máu.
Động mạch gan cung cấp từ 25 đến 30% lượng máu giàu oxy cho gan, là nguồn nuôi sống các tế bào của cơ quan này. Khoảng 70 đến 75% lượng máu còn lại mà gan nhận được là qua tĩnh mạch cửa của gan.
Lượng máu này được đưa đến từ cơ quan tiêu hoá như bao tử, lá lách, tụy tạng, túi mật, ruột non, ruột già….. đã hòa tan và mang các chất dinh dưỡng đến gan để được tiếp tục chế biến thêm hoặc dự trữ lại.
Như vậy, gan là cơ quan đầu tiên trong cơ thể nhận được các dưỡng chất từ các cơ quan tiêu hoá, để làm nhiệm vụ kiểm soát, thanh lọc và chế biến trước khi đưa ra cung cấp cho tất cả các cơ quan khác trong toàn cơ thể. Đây cũng là nguyên nhân chính khiến cho ung thư từ nhiều bộ phận khác của cơ thể dễ dàng lan đến gan.
5-Những chức năng quan trọng khác của gan :
a-Tái tạo gan
Gan là một cơ quan rất có sức chứa. Ngoài việc điều chỉnh kích thước của nó để phù hợp với chức năng hoạt động, nó có thể tái sinh. Do bệnh, bác sĩ có thể cần phải cắt bỏ một phần gan của một người. Với điều kiện bệnh tật là quá cao, các phần bị cắt bỏ sẽ phát triển trở lại. Các chuyên gia cho biết một lá gan chiếm 40% kích thước bình thường sẽ tự sửa chữa hoàn toàn sau một tháng, miễn là không có biến chứng.
b-Duy trì áp suất chất lỏng thích hợp
Protein huyết tương là chất vận chuyển chất béo, vitamin, khoáng chất và kích thích tố. duy trì pH máu. Gan tổng hợp ba loại protein huyết tương, và albumin là phong phú nhất. Protein rất giàu acid thiết yếu như lysine và arginine và rất quan trọng để duy trì áp lực và phân phối nước và chất lỏng thích hợp giữa máu và các mô.
c-Bài tiết Bilirubin
Một tế bào hồng cầu sống khoảng 120 ngày trước khi nó bắt đầu tan rã. Các huyết sắc tố từ các tế bào hồng cầu bị phân hủy chia thành bốn phần: globin, protein, sắt và heme. Heme cuối cùng giảm thành một sắc tố màu vàng cam gọi là bilirubin. Sản phẩm thải này di chuyển đến gan, nơi nó trở nên hòa tan hơn và được kết hợp với mật dẫn chất thải xuống hệ thống bài tiết sau đó bài tiết nó dưới dạng phân và nước tiểu.
d-Gan phá vỡ chất béo
Trong số nhiều chức năng của nó, chuyển hóa chất béo là chìa khóa cho gan. Khi các đường dự trữ glycogen đã đầy, glucose dư thừa được chuyển thành acid béo. Máu chuyển cholesterol và acid béo, lưu trữ chúng trong các mô mỡ. Quá nhiều chất béo có thể khiến gan nhiễm mỡ, có thể làm suy giảm chức năng của nó.
e-Thoát khỏi amoniac
Amoniac là sản phẩm phụ tự nhiên của vi khuẩn hoạt động trong ruột cũng như các tế bào chuyển hóa protein. Các chất thải độc hại cao phải được loại bỏ khỏi cơ thể nếu không nó sẽ làm hỏng hệ thống thần kinh trung ương. Bởi vì amoniac không hòa tan, nó đi qua gan và chuyển thành urê, sau đó chuyển đến thận để rời khỏi cơ thể vào nước tiểu.
f-Tạo và trục xuất cholesterol
Là một tuyến, gan không chỉ loại bỏ cholesterol khỏi cơ thể mà còn tạo ra nó. Gan sản xuất hầu hết lượng cholesterol trong cơ thể và cần thiết để tạo ra vitamin D, enzyme tiêu hóa và hormon. Vì nó có thể đi du lịch một mình trong dòng máu, nên nó kết hợp với các lipoprotein mật độ thấp và mật độ cao. Cholesterol dư thừa được kết hợp với mật để gan có thể loại bỏ nó.
tiếp theo...